تجارت الکترونیک
در دنیای کنونی با رشد و توسعه تکنولوژی، هر حرفه و کسب و کاری نیاز به فضایی برای ارائه کالاها و خدمات خود در بستر اینترنت دارد. تجارت الکترونیک (e-commerce) جهان مستقلی از آنچه که در جهان حقیقی وجود دارد، است؛ بنابراین کسب اطلاعات درست، تحقیق و بررسی همه جوانب این حوزه لازمه ورود به این جهان وسیع و شگفتانگیز است.
بدون شک کسب و کارهای مختلف در نهایت به دنیای وب ورود خواهند کرد و در نهایت تمام کسب و کارها اینترنتی خواهد شد؛ بنابراین شروع کار در تجارت الکترونیک و برآورده شدن اهداف کسب و کار شما قطعاً مستلزم فراگیری دانش لازم در این حوزه است. اهمیت این امر به قدری است که کتابهای بیشماری در این زمینه نگاشته شده و رشته تجارت الکترونیک سالهاست در دانشگاهها تدریس میشود.
منظور از خرید و فروش الکترونیکی توسط پلتفرمهای تجارت الکترونیک و اینکه تجارت الکترونیکی چه نوع تجارتی است؟ مواردی است که در این مقاله سعی کردهایم به آنها اشاره کنیم. قبل از آن با مفهوم تجارت الکترونیک، تاریخچه، ابعاد و انواع آن بیشتر آشنا خواهیم شد؟
تجارت الکترونیک چیست؟
تجارت الکترونیک (e-commerce) عبارت است از مبادله اطلاعات تجاری در رابطه با فروش یا خدمات در بستر فضای الکترونیکی و اینترنتی. در واقع به روشهای تجارت از طریق راهکارهای الکترونیکی برای خرید و فروش اینترنتی تجارت الکترونیک گفته میشود.
میتوان گفت تجارت الکترونیک همان کسب و کار اینترنتی است که در آن خرید و فروش محصولات در بستر اینترنت و به وسیله ابزارهایی مثل لپتاپ، تبلت، موبایل و... انجام میشود. در این صورت شبکههای اینترنتی واسطه بین تولیدکننده و مصرفکننده هستند. خرید اینترنتی و آنلاین در دنیای وب همواره یکی از محبوبترین روشهای تجارت در سرتاسر جهان محسوب میشود.
تاریخچه و نحوه پیدایش تجارت الکترونیک
برای آسانتر شدن مبادلات اقتصادی در اواخر 1970 میلادی تجارت الکترونیک به وجود آمد. از این سازوکار برای تبادل الکترونیکی اطلاعات و انتقال الکترونیکی داراییها استفاده میشد.
در ابتدای پیدایش تجارت الکترونیک صاحبان کسب و کارها از این امکان فقط به عنوان اطلاعرسانی ساده تجاری استفاده میکردند و محصولات خود را در این فضا معرفی میکردند که بعد، از آن طریق موفق به فروش الکترونیکی محصولات خود شدند. تقاضای بخشهای خصوصی و عمومی برای تعاملات تجاری الکترونیکی به منظور کسب رضایت مشتری و سرعت توسعه کسب و کارها نیاز به تجارت الکترونیکی را شکل داد.
قبل از به وجود آمدن تجارت الکترونیک در اوایل سالهای دهه نود شبکههای کامپیوتری با ارتباطات مشخص استاندارد شده و محدود برای تبادل اطلاعات بین یکدیگر ایجاد شد. در واقع این یک روش مبادله الکترونیکی داده نام داشت که امروزه به اصطلاح، آن را با نام تجارت الکترونیکی میشناسیم. از جمله مهمترین شبکهها که به این تبادل دست زدند در دهه 1960 تبادل تحقیقاتی بود که بین واحدهای نظامی در وزارت دفاع آمریکا شکل گرفت.
با گذشت زمان و سیر زمانی و پیشرفت تکنولوژی و همچنین به وجود آمدن ابزارهای ذخیره و پردازش دادهها ارسال 1991 تاکنون تجارت الکترونیکی به روش امروزی شروع به کار کرده و از آن موقع مردم با نام تجارت الکترونیک به عنوان بستری برای تبادلات تجاری الکترونیکی، خرید کالا و پرداخت الکترونیکی از طریق کارتهای اعتباری آشنا شدند و پس از آن رقابتی تنگاتنگ بین شرکتها و کسب و کارها به وجود آمد که این موضوع منجر به تغییر و توسعه روزافزون این فناوری شده است؛ بهطوری که امروزه پروژه تجارت الکترونیک اجتماعی که یک نوع تجارت گفتگو محور است به صورت آنلاین در حال انجام است.
مفاهیم تجارت الکترونیک
برای ورود به دنیای تجارت الکترونیک و کسب و کار آنلاین ضروری است که با مفاهیم پایه این حوزه آشنا شوید. این مفاهیم به شما کمک میکند تا راحتتر مسیر تجارت آنلاین خود را سپری کنید و در مراحل مختلف این مسیر با اصطلاحاتی که توسط طراحان وب سایتها و تیم طراحی استفاده میشود غریبه نباشید و همگام با آنها پیش بروید. در ادامه با برخی از مفاهیم پایه تجارت الکترونیک آشنا میشوید.
وب سایت
وب سایت همان محیطی است که شما محصولات و خدمات خود را در آن در معرض دید مشتریانتان قرار میدهید. وب سایت در واقع همان فروشگاه شما است که در آن بسته به نوع محصول و خدمتی که عرضه میکنید مخاطبان خاص خود را پیدا کرده و فعالیت تجاری آنلاین خود را در آن آغاز میکنید.
سبد خرید
در هر سایت فروشگاهی قسمتی به عنوان سبد خرید وجود دارد که مشتریان سایت شما پس از انتخاب کالاهای مورد نظر خود، آنها را در این سبد قرار داده و پس از اتمام انتخاب کالاهای مورد نیاز خود، هزینه اقلام موجود در سبد را پرداخت کرده و در نهایت کالاهای انتخابی مشتریان برایشان ارسال میگردد.
درگاه پرداخت
پس از اینکه مشتریان محصول مورد نظر خود را انتخاب نمودند به قسمت سبد خرید وارد شده و گزینه پرداخت را انتخاب مینمایند. در این هنگام وارد بخشی به نام درگاه پرداخت شده و در آنجا با وارد کردن مشخصات کارت بانکی خود نسبت به پرداخت خرید کالای مورد نظر خود اقدام میکنند.
سئو
برای اینکه فروشگاه آنلاین شما فروش خوبی داشته باشد باید از سئوی مناسبی برخوردار باشد. بهینهسازی سئوی سایت از موارد مهم کسب و کار آنلاین محسوب میشود؛ زیرا هرچه قدر سایت شما جذاب باشد و محصولات باکیفیتی ارائه کنید، اگر لینک سایت شما در صفحات اولیه گوگل قرار نگیرد توسط کاربران دیده نخواهد شد و بازدید خوبی نیز نخواهد داشت.
بهینهسازی موتورهای جستجو
مهمترین عامل در بحث بهینهسازی سئوی سایت بهینهسازی موتورهای جستجو است. موتورهای جستجوی گوگل مانند یک خزنده، لینکهای بسیار زیادی را بررسی و آنالیز میکرده و طبق قواعد خود آنها را رتبهبندی میکنند و در نتیجه اگر شرایط مورد نظر گوگل را داشته باشند و از قوانین آن پیروی کرده باشند در صفحات اولیه گوگل دیده خواهند شد.
بلاگ
هر وب سایت بسته به نوع فعالیت خود و محصول یا خدمتی که ارائه میدهد برای ارتقاء اطلاعات و دانش مشتریان خود و همچنین پاسخ به سؤالات احتمالی آنان از مقاله یا بلاگ استفاده میکند. مقالهها یا بلاگها علاوه بر اینکه دانش مشتریان را افزایش میدهند باعث بهینهتر شدن سئوی سایت خواهند شد. موتورهای جستجوی گوگل همواره سایتی را در نتایج اولیه گوگل نشان خواهند داد که کاملترین پاسخ را برای کاربران ارائه دهند و طبیعتاً سایتهایی که بخشی به نام بلاگ درسایت خود دارند به این هدف گوگل نزدیکتر خواهند بود.
سؤالات متداول
بخش سؤالات متداول در هر سایتی به اصلیترین و مهمترین سؤالات کاربران پاسخ میدهد. این قسمت از آن جهت برای گوگل اهمیت دارد که به سؤالات اساسی کاربران پاسخ داده خواهد شد و این سایتها کاربران را به هدفشان نزدیکتر خواهند کرد. وجود بخش سؤالات متداول در سایتها به سئوی آنها بسیار کمک خواهد کرد.
URL
URL همان قسمت آدرس سایت است، قسمتی که نام فروشگاه شما در آن قرار میگیرد. URL کوتاه و معنادار مطابق با کسب و کار شما یا صفحه مورد نظر کاربر میتواند بسیار به دیده شدن صفحه و افزایش ترافیک سایت کمک کند. راحتی تایپ و سرچ عبارت URL توسط کاربران برای گوگل بسیار حائز اهمیت است.
سرور
سرورها به سیستمهایی گفته میشود که سرویسها و خدمات خاصی را به سیستمهای دیگر ارائه میدهند. یک کامپیوتر خانگی را در نظر بگیرید در صورتی که سیستمهای دیگر به این کامپیوتر متصل باشند این کامپیوتر یک سرور محسوب میشود با این تفاوت که سرورها همیشه به شبکه جهانی اینترنت متصل هستند و از لحاظ سختافزاری بسیار قدرتمند بوده و کاربران همیشه به اطلاعات سایتهایی که به سرور متصل هستند دسترسی خواهند داشت.
هاست
هاست در واقع فضایی است که کدهای نوشته شده برای یک وب سایت را در خود قرار داده و میزبانی میکند. کدهای مربوط به محتوای سایت در فضای هاست یا همان فضای میزبان ذخیره و نگهداری میشود و به وسیله مرورگرها برای ما قابل درک و مشاهده خواهد بود. به عبارت دیگر سرورها این فضا را به تولیدکنندگان وبسایتها اجاره میدهند و آنها هم میتوانند تمام دادهها و اطلاعات خود را در آن ذخیره کنند.
پنل مدیریت
هر سایتی برای اداره و گرداندن آن نیاز به یک پنل مدیریتی دارد که در آن به مدیر سایت این امکان داده میشود که مطالبی را که میخواهد به سایت خود اضافه کند و یا مطالب اضافی را از آن حذف نماید. به این ترتیب مدیر هر کسب و کاری با در دست داشتن این مکان به راحتی فروشگاه آنلاین خود را مدیریت میکند.
رتبه سایت
رتبه سایت همان چیزی است که تمام صاحبان کسب و کارهای آنلاین بر سر آن رقابت تنگاتنگ دارند. گوگل برای اینکه سایتی را در رتبههای بالای خود قرار دهد موارد زیادی را میسنجد تا بهترین سایت را بسته به نیاز کاربران در صفحه اول خود قرار داده و همواره به نیاز کاربران خود پاسخ مثبت داده باشد. قطعاً سایتی که در صفحات اولیه گوگل قرار دارد از لحاظ کیفیت جایگاه بالاتری نسبت به سایر سایتها خواهد داشت.
مزایای تجارت الکترونیک
از جمله مزایای تجارت الکترونیک برای صاحبان کسب و کارها میتوان به موارد مهم زیر اشاره کرد:
- کاهش هزینههای مبادلاتی؛
- افزایش کارایی؛
- دسترسی بهتر و بیشتر به اطلاعات؛
- ارتباط نزدیک بین تولیدکننده و مصرفکننده؛
- کاهش محدودیت ورود به بازارهای مختلف؛
- افزایش رقابت بین کسب و کارها؛
- نزدیکتر شدن روابط تجاری کشورها و کاهش هزینهها؛
- بالا رفتن سطح رفاه عمومی؛
- رشد تجارت و توسعه اقتصادی در سطح وسیع؛
- کاهش ترددها و شلوغیهای بیمورد و اتلاف وقت و انرژی در بازارها؛
- حذف دلالان و واسطهها در فرایند خرید و فروش.
معایب تجارت الکترونیک
از جمله معایب تجارت الکترونیک برای کسب و کارها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- امن نبودن محیط کسب و کار بنا به دلایل فنی مانند نداشتن گواهینامه SSL
- عدم اطمینان از کیفیت کالا
- تأخیر در دریافت کالا در بعضی موارد
- وجود هزینههای پنهان در هنگام محاسبه کالا
- ناامن بودن خرید در مواقعی که از اینترنت رایگان استفاده میشود.
انواع تجارت الکترونیک
در دستهبندیهای تجارت الکترونیک بسته به نوع معاملاتی که بین طرفین انجام میشود حالتهای مختلفی ایجاد میشود، معرفی انواع تجارت الکترونیک به لحاظ عملکرد به شرح زیر است:
تجارت الکترونیک B2B (Business to Business )
تجارت B2B یا کسب و کار با کسب و کار. این نوع تجارت در حقیقت مبادله الکترونیکی بین یک کسب و کار با کسب و کار دیگر است. تبادلات الکترونیکی بین شرکتهای مختلف از این نوع تجارت محسوب میشود؛ به طور مثال لوازم و قطعات ساخت خودرو توسط یک شرکت در اختیار سازندگان آن قرار میگیرد.
تجارت الکترونیک B2C (Business to Customer)
تجارت B2C یا کسب و کار با مشتری. این نوع تجارت هرگونه تبادل الکترونیکی بین کسب و کارها و مشتری را شامل میشود. بسیاری از تبادلات الکترونیکی که روزانه انجام میشود از این نوع تجارت است؛ مانند خرید از سایت دیجیکالا و...
تجارت الکترونیک C2B (Customer to Business)
تجارت C2B یا مشتری با کسب و کار. در این نوع تجارت مشتری پروژه خود را در اختیار شرکتها یا کسب و کارها قرار میدهد. به طور مثال یک شخص طرح یا پروژهای را به شرکتها ارائه میدهد. در این شرایط شرکتهای گوناگون به صورت آنلاین در یک مناقصه آنلاین برای خرید این پروژه شرکت میکنند و آن شخص با توجه به قیمتهای پیشنهادی یکی از آن شرکتها را برای معامله انتخاب میکند.
تجارت الکترونیک C2C (Customer to Customer)
تجارت C2C یا مشتری با مشتری. این تجارت در واقع فرایند معامله اینترنتی بین دو طرف است که هر دوی آنها مصرفکننده و افرادی عادی هستند؛ معاملههایی که در اپلیکشنهایی نظیر دیوار، شیپور و... انجام میشود از این نوع تجارت هستند.
تجارت الکترونیک G2C (Government to Customer)
تجارت G2C یا دولت با مشتری. داد و ستدی که بین دولت یک کشور با مردم (مشتری) آن کشور انجام میشود از این نوع تجارت است؛ مانند تبادلات الکترونیکی نهادها و سازمانهای دولتی با مردم.
تجارت الکترونیک G2G (Government to Government)
تجارت G2G یا دولت با دولت. این نوع تجارت به معاملات تجاری گفته میشود که بین دولتها انجام شود؛ مثل خرید و فروش نفت، صادرات و واردات و...
تجارت الکترونیک B2G (Business to Government)
تجارت B2G یا کسب و کار با دولت. در این نوع تجارت دولت نیازمند تبادل الکترونیکی و داد و ستد با کسب و کارهای موجود در کشور است؛ مانند تأمین تجهیزات سازمان آتشنشانی از سوی شرکتهای واردکننده این تجهیزات توسط دولت.
در بالا اصلیترین و پرکاربردترین انواع تجارت الکترونیک را بررسی کردهایم. با مراجعه به گوگل و گریزی به سایتهای مختلف و بررسی کسب و کارهای آنها میتوانید تمام مدلهای تجارت الکترونیک را در فضای وب مشاهده کنید تا به نمونههایی از تجارت الکترونیک برخورد کنید و درک بهتری نسبت به انواع مدلهای تجارت الکترونیک داشته باشید.
ابعاد تجارت الکترونیک
سه بعد اصلی و حیاتی در تجارت الکترونیک وجود دارد. با بررسی این ابعاد موقعیت یک کسب و کار برای ورود به تجارت الکترونیک و ارائه محصولات مشخص میشود.
این ابعاد عبارتاند از:
- نوع محصول؛
- فرایند فروش؛
- عامل تحویل یا واسطه.
چگونه وارد دنیای تجارت الکترونیک شویم؟
برای ورود به دنیای تجارت الکترونیک و ایجاد یک کسب و کار آنلاین شاید نیاز به زمان زیادی نداشته باشیم و بتوانیم در مدت زمان کوتاهی مثلاً در طی یک روز، یک سایت فروشگاهی تأسیس کنیم. اما برای وارد شدن به یک کسب و کار پررونق و سودآور باید یک پروسه منطقی را طی کرد که آن هم نیازمند نظم و تحقیق و بررسی است.
انتخاب محصول
برای ورود به تجارت الکترونیک ابتدا باید تصمیم بگیرید که چه محصولی را میخواهید بفروشید. مسلماً باید محصولی را انتخاب کنید که در آینده از طریق آن بتوانید به سودآوری برسید و کسب و کارتان را توسعه دهید. پس از اینکه محصول مورد نظر خود را انتخاب کردید باید ببینید که به چه صورت میتوانید آن را تهیه کنید. روشهایی وجود دارد که با استفاده از آن روشها میتوانید با تولید کنندگان آن محصول ارتباط برقرار کنید و سفارشات مشتریان را به صورت مستقیم از تولیدکننده دریافت کرده و برای مشتری ارسال کنید. در این صورت شما دیگر نیاز به داشتن انبار و پرداخت هزینههای اضافی بابت اجاره و پر کردن آن ندارید.
تحقیق و برنامهریزی
بسته به نوع محصول انتخابی، مشخص میشود که در مورد چه جنبههایی از آن محصول و تجارت باید تحقیق کنید و موضوع رقابت خود در بازار و استراتژی قیمتگذاری آن را بررسی کنید.
برند سازی
انتخاب نام برند قدم مهمی است؛ زیرا یک نام خوب و متناسب با کسب و کار تا حدود زیادی میتواند به پیشبرد تجارت شما کمک کند.
طراحی سایت
برای نحوه فروش محصول خود در دنیای الکترونیک نیاز به طراحی سایت فروشگاهی دارید. همان طور که پیشتر گفتیم برای اینکار میتوانید سایت اختصاصی خود را طراحی کنید و یا از سایتسازها و قالبهای آماده و سیستمهای مدیریت محتوا استفاده کنید. برای این منظور باید از قبل درباره اصول سئو و بهینهسازی سایت خود برای موتورهای جستجو مطالعه و تحقیق کنید تا کسب و کار خود را به خوبی شروع کنید.
کسب و کار اینترنتی خود را شروع کنید
بازاریابی بعد از راهاندازی تجارت الکترونیک
در واقع کار اصلی شما تازه شروع میشود. تبلیغات برای محصول خود را باید جدی بگیرید و برای اینکه فروشگاه اینترنتیتان دیده شود و به نتیجه مطلوب برسید باید با رعایت اصول و قواعد تبلیغات تجاری برای برند خود بازاریابی کنید؛ زیرا همه آنچه گفته شد بدون تبلیغات و جذب مشتری به جایی نخواهد رسید. اینکار را میتوانید به افرادی که در این زمینه تجربه و مهارت دارند بسپارید.
تفاوت تجارت الکترونیکی با کسب و کار اینترنتی
معمولاً کسب و کار الکترونیکی تمام فعالیتهای تجاری که در بستر اینترنت انجام میشود را پوشش میدهد. در واقع تجارت الکترونیک زیرمجموعه کسب و کار الکترونیکی محسوب میشود. میتوان گفت این دو حوزه مکمل یکدیگر هستند به گونهای که تجارت الکترونیک یکی از اصلیترین مؤلفههای کسب و کار الکترونیکی را تشکیل میدهد.
به عبارت سادهترتجارت الکترونیکی به موارد خارجی یک کسب و کار آنلاین مربوط میشود؛ اما کسب و کار الکترونیکی علاوه برآن به تمام موارد داخلی شرکتها و سازمانهایی که در حال فعالیت در فضای وب و اینترنت هستند، میپردازد.
این دو حوزه یعنی تجارت الکترونیک و کسب و کار الکترونیک هیچ رقابتی با یکدیگر ندارند. در تجارت الکترونیک لزوماً باید بین دو طرف پولی رد و بدل شود تا به مفهوم تجارت برسیم؛ اما در کسب و کار آنلاین لزوماً جابجایی پولی نخواهیم داشت. به این ترتیب در تجارت الکترونیکی حتماً نقل و انتقالاتی صورت خواهد گرفت که بخش زیادی از آن به صورت الکترونیکی انجام میشود.
خرید و فروش از طریق اینترنت که همان تجارت الکترونیک است در تمام دنیا فقط نیاز به اینترنت دارد در حالی که کسب و کار الکترونیکی میتواند از چیزی فراتر از اینترنت نیز استفاده کند؛ مانند اینترانت و اکسترانت.
به عبارت سادهتر بخش عمده کسب و کار الکترونیکی را با عنوان تجارت الکترونیکی بیان میکنند و تجارت الکترونیک همان وب سایت کسب و کار الکترونیکی است.
تجارت الکترونیک در ایران
تجارت الکترونیک در ایران عمر زیادی ندارد و برای گسترش این امر نیاز به زیرساختهای فنی و ارتباطی گستردهتری دارد. از جمله این زیرساختها میتوان به گسترش امکانات سختافزاری و گسترش دسترسی به اینترنت و کاهش هزینههای اینترنت اشاره کرد.
همچنین تحویل کالا از دغدغههای مهم مصرفکنندگان است که معمولاً مشتریان زیادی با این موضوع دچار چالشهایی میشوند. به طور کلی سیاستهای تجارت الکترونیک در ایران و زیرساختهای آن نیاز اساسی به بازنگری دارد. یکی از چالشهای تجارت الکترونیک در ایران هزینه بالای برخی از کالاهای سایتهای فروشگاهی نسبت به مشابه آن در بازار حقیقی است در این صورت مشتری ترجیح میدهد از فروشگاهها و مغازههای فیزیکی برای خرید کالای مورد نظر خود استفاده کند.
خوشبختانه در سالهای اخیر با توجه به پیشرفت تکنولوژی سایتهای بسیاری راهاندازی شدند که همین امر منجر به افزایش استفاده کاربران از فروشگاههای آنلاین شده است. همچنین با بروز بیماری کرونا و همهگیر شدن آن بسیاری از کسب و کارها به فعالیت اینترنتی روی آوردند که همین امر نقش بسیاری در گسترده شدن این امکان در سطح کشور و حتی جهان شده است.
سخن آخر درباره تجارت الکترونیک
آینده تجارت الکترونیک با روند رو به رشد و توسعه کسب و کارهای آنلاین قابل حدس است. به تدریج این نوع از کسب و کارها جایگزین فروشگاههایی خواهند شد که به صورت فیزیکی فعالیت میکنند؛ در نتیجه استفاده از تجارت الکترونیک فراگیر شده و نیز باعث سودآوری و پیشرفت کسب و کارها خواهد شد.
البته با به وجود آمدن رقابت شدید بین برندهای مختلف در آینده، تجارت الکترونیک از آنِ کسب و کارهایی خواهد بود که در روش تجارت خود از نوآوری و خلاقیت در کیفیت و ارائه محصول بهره میبرند. در این مقاله درباره مهمترین مزایای تجارت آنلاین، قانون و استراتژی فروشگاهها و پلتفرمهای تجارت الکترونیک با شما صحبت کردیم، اگر قصد ورود به دنیای ایکامرس (e-commerce) را دارید میتوانید با متخصصان ما در حوزه طراحی وب کانکت شده و از مشاوره و راهنماییهای آنها بهرهمند شوید.
گروه آریو وب با سابقه درخشان خود در زمینه طراحی سایت فروشگاهی قطعاً میتواند همراه مطمئنی برای کسب و کار آنلاین شما در دنیای تجارت الکترونیک باشد. کسب و کار آنلاین شما سرمایه شماست و گروه آریو سعی میکند با حفظ این سرمایه، کسب و کارتان را به قله موفقیت برساند و در مدت زمان کمی سرمایه شما را توسعه ببخشد.